Een scheiding zonder toernooimodel, met meer vaart in het proces. Dat zijn enkele kenmerken van een nieuwe scheidingsprocedure gezamenlijke toegang ouders. Bij de Rechtbank Den Bosch en Den Haag is de pilot onlangs van start gegaan.
‘Als de ouderrelatie niet escaleert, draagt dat bij aan het voorkomen van schade voor ouders en kinderen. Dat is het doel van de pilot,’ zegt Sanne Korthuis-Becks, rechter en projectleider van de procedure gezamenlijke toegang ouders.
Het voorkomen van vechtscheidingen staat al jarenlang op de agenda van onder meer politiek en Rechtspraak. André Rouvoet heeft in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het Ministerie van Justitie en Veiligheid met zijn platform Scheiden zonder schade aan de hand van een actieplan, dat hij in 2018 presenteerde, invulling gegeven aan conflictbeheersing tijdens scheidingen. En de Rechtspraak onderzoekt sinds 2016 hoe je een scheidingsprocedure zo kunt inrichten dat ouders, ondanks hun geschilpunten, gezamenlijk blijven optrekken, zodat ze niet vast komen te zitten in een strijd. Uit deze verkenning is een visiedocument gekomen, dat de basis vormt voor de nieuwe procedure gezamenlijke toegang ouders.
Bij het ontwikkelen van de procedure heeft de Rechtspraak regelmatig contact gehad met vertegenwoordigers van gemeenten, Raad voor de Kinderbescherming, Jeugdbescherming en ook met de advocatuur. Korthuis-Becks: “Wij krijgen van advocaten vaak terug dat, als partijen er tijdens een viergesprek op een paar puntjes niet uitkomen en ze besluiten naar de rechter te gaan, het gesprek verhardt. Dat komt doordat ze hun standpunten op papier moeten zetten en de rechter willen overtuigen van hun gelijk.’ Het toernooi model gaat tijdens de pilot dan ook overboord. Daardoor kan het proces sneller worden afgewikkeld. Rechter en projectmanager Hetty Boone: ‘In de gewone procedure begin je met een verzoekschrift, dan komt er een verweerschrift, dan kun je uitstel krijgen. Het kan wel een jaar duren voordat een rechter naar de zaak kijkt. Dat hebben we hier helemaal losgelaten.’ Zodra de zaak is toegelaten, komen de ouders binnen vier tot zes weken op gesprek’. Boone: ‘We vragen ouders dan allebei in één keer op zitting hun verhaal te doen.’ De projectleider en –manager gaan ervan uit dat advocaten, zoals nu ook het geval is, eerst met één of meer viergesprekken of in mediation proberen of ouders er zelf uit kunnen komen.
Als dat niet lukt, is het de bedoeling dat ouders gezamenlijk naar de rechter stappen. Hen wordt gevraagd samen een deelnameformulier in te vullen, dat te downloaden is op Rechtspraak.nl. Op het formulier kruisen ze aan waar ze het wel en niet over eens zijn en waar ze het tijdens de zitting over willen hebben. Boon: ‘Waar we naartoe willen, is dat partijen met een zetje van de rechter sneller tot een oplossing van hun discussiepunten komen.’ Ze mogen ieder een eigen advocaat hebben, maar ook een gezamenlijke advocaat-mediator of gezinsadvocaat.
Ook de opstelling in de rechtszaal is anders in deze gezamenlijke toegangsprocedure. De zitplaatsen zijn in een driehoek opgesteld, zodat de ouders elkaar kunnen aankijken. Behalve ouders die gaan scheiden, of al gescheiden zijn, kunnen ook samenlevers met kinderen meedoen. Gedurende twee jaar is erbij de Rechtbank Den Haag jaarlijks plek voor honderd zaken, en bij de Rechtbank Den Bosch jaarlijks nog eens tachtig. De griffierechten die partijen betalen voor een scheiding binnen de pilot zijn € 154,50 per persoon zonder toevoeging en € 42,50 per persoon met toevoeging. Daarmee liggen ze een stuk lager dan de griffierechten van een gewone echtscheidingsprocedure: € 309,00 per persoon zonder toevoegingen € 85,00 met toevoeging. De advocaatkosten komen er nog bij. De Universiteit Utrecht gaat het effect van de pilot onderzoeken.